BİZANS TARİHİ

Bizans Tarihi 1.ünite

*Roma imparatorluğu’nun bir devamı olan İmparatorluğun ismi nedir?

Bizans imparatorluğu

*6. yüzyılda Bizans hangi coğrafyaya hakimdi?

İspanya, İtalya, Balkanlar, Anadolu, Suriye, Filistin, Mısır ve Kartaca’nın da yer aldığı Tunus’a kadar uzanan bir coğrafyaya hakimdi.

*Bizanslarda kullanılan terimlerin isimleri nelerdir?

Bizans,Rum,Grek,Hellas,Yunan

* Bizans tabiri ne zaman kullanılmaya başlamıştır?

16. yüzyıl

* Bizans tabirini Doğu Roma imparatorluğu için kullanarak bu tabiri bilim dünyasına yerleştiren Tarihçi kimdir?

1557 yılında Corpus Historiae Byzantinae adlı seriyi başlatan Alman tarihçi Hieronymus Wolf

* Roma imparatorluğu, resmî dilinin Latince olduğu 7. yüzyıla kadar kendini Roma İmparatorluğu manasında nasıl olarak adlandırılıyordu?

Imperium Romanum

*7. yüzyıldan sonra Yunancaya dönüşmesinden sonra Doğu Roma imparatorluğu nasıl isimlendiriliyordu?

Vasilia ton Romeon yani Roma imparatorluğu

* Arap kaynaklarında Bizans İmparatorlarının sıfatı için ne kullanılmıştır?

Meliku’r-Rûm, ‘Azîmu’r-Rûm, Akdeniz’i ifade etmek için Bahru’r-Rûm ve Bizans ülkesini

anlatmak içinde Bilâdü’r-Rûm veya Arzu’r-Rûm kullanılmıştır.

*Türk Dünyasında Bizans’tan bahseden ilk yazılı kaynağın ismi nedir?

Göktürk yazıtları.

* Fatih Sultan Mehmed istanbul’u fethettikten sonra hangi ünvanı almıştır?

Kayser-i Rûm

* M.Ö. 197 yılında bugünkü Yunanistan topraklarının büyük bir kısmına hakim olan Romalılar burada yaşayan insanlar için Latinlerin hizmetkarı, Latinlerin kölesi manasında kullanılan kelimenin ismi nedir?

Grek

* Grek kelimesinin siyasi manada kullanılması ne zaman gerçekleşmiştir?

M.S. 800 yılında

* Kutsal Roma Cermen İmparatoru kimdir?

Şarlman

* Bizans imparatoru I. Mihail 812 yılında imzalanan hangi antlşamayla Kuzey İtalya ve Adriyatik’teki bazı

toprakların iade edilmesi karşılığında Şarlman’ın Roma imparatoru sıfatını kendisiyle birlikte kullanabileceğini kabul etmiştir?

Aachen Antlaşmasıyla

* Selanik ile Atina arasında kalan bölge için kullanılan yerin ismi nedir?

Hellas

* Hellas ve Hellen kelimeleri hangi tarihten itibaren daha yoğun olarak kullanılmıştır?

1204

* Günümüzde kendilerini Hellas, batılıların Grek olarak tanımladığı kimlerdir?

Yunanlılar

* İonların yaşadığı ülke manasına gelen kelimenin ismi nedir?

Yunanistan

* Bizans Devleti’ni Roma imparatorluğu’ndan ayıran genel özellikler nelerdir?

Yeni Roma olarak anılan İstanbul şehri

Hıristiyanlığın resmî din olarak kabul edilmesi

Yunan kültürünün bazı değerlerine sahip çıkılması

7. yüzyıldan sonra Latinlikten uzaklaşma manasına gelen delatinizasyon politikasının izlenmesine

rağmen Roma devlet geleneğinin sürdürülmesidir.

* İskender’in ölümü ile hangi krallıklar kurulmuştur?

Balkanlarda Makedonya Krallığı, Bergama ve çevresinde Attalid Krallığı (M.Ö. 283-133), Adıyaman, Gaziantep ve Kahramanmaraş bölgesinde Kommagene Krallığı (M.Ö. 162-M.S. 17) ve Güney-doğu Akdeniz ve Suriye’de Selefki Krallığı (M.Ö. 305-64)

*Romalılar kaçıncı yüzyılda Antik kültürünün etkisini azaltmışlardır?

M.S. 3. ve 4. yüzyılda

*7. yüzyılda Bizans Devletinin resmi dili nedir?

Yunanca

*İslam Dünyasında büyük etki yaratmış ve ilk Öğretmen manası anlamına gelen muallimü’l-evvel unvanıyla anılmış Antik Yunan Yazarı kimdir?

Aristo

* Yolların onarılması için yerel nüfusa vergi konulan ve yollardaki güvenliğin sağlanması için de oluşturulan teşkilatın ismi nedir?

Derbentçi

* Pavlikanizm ve Bogomilizm nedir?

9. yüzyılın ortasında Doğu Anadolu’da ortaya çıkan ve muhtemelen ilk savunucularından birisi olan Samsatlı Pavlos’un adı

Verilen Pavlikanizm/Pavlosçuluk, düalist ve yeni maniheist unsurların Hıristiyanlıkla karışımı sonucu ortaya çıkmıştır. 870’lerde Abbasi halifeleriyle işbirliği yaparakBizans’a karşı mücadele eden Pavlosçuları Bizans,Doğu Anadolu’dan alarak Balkanlara iskan etmiştir.Pavlosçuluk Balkanlardan kattığı yeni unsurlarla Slav arasında Bogomilizm adıyla yer bulmuştur.

*İstanbul’un inşasına ne zaman başlanmıştır?

324 yılında

*İstanbul ne zaman resmen başkent ilan edilmiştir?

11 Mayıs 330

* İstanbul’un ilk surları kim tarafından ne zaman çizilmiştir?

Konstantinos tarafından 328 yılında yaya halde ve elinde bir mızrakla çizilmiştir.

*Bizans Tarihi nasıl dönemlendirilmektedir?

Bizans Tarihinin Hanedanlara Göre Tasnifi,Bizans Tarihini Kronolojik Tasnifi,Bizans Tarihinin Sosyal ve Kültürel Olaylara Göre Tasnifi.

* Dioklitianos ne zaman tahta çıkmıştır?

284 yılında

*Bizans Devleti Doğu ve Batı olarak ne zaman ayrılmıştır?

395 yılında

*Roma Şehri Cermenler tarafından ne zaman ele geçirilmiştir?

476 ylında

*Bizans’ın başlangıç ve bitiş tarihi olarak en çok itibar edilen görüş nedir?

Bizans’ın 11 Mayıs 330 yılında başladığı ve 29 Mayıs 1453 tarihinde bittiğidir. Bu görüşe göre Bizans devleti 1123 yıl varlığını sürdürmüştür.

*Bizans Tarihinin hanedanlara göre tasnifini açıklayınız?

Bizans devletinin dönemlerini 306 - 363 Konstantinos, 364 – 457 Valens ve Teodosios, 457 - 518 Leon, 518 - 578 iustinianos, 610 - 711 Heraklios,717 - 802 Suriyeli (isavrian) Leon, 820 - 867 Amorion, 867 - 1056 Makedonya, 1057 - 1185 Dukas ve Komninos, 1185 - 1204 Angelos, 1204 - 1261 Laskaris ve son olarak 1261 - 1453 yılları arasında Paleologos hanedanları oluşturur.

*Hanedan kurucuları nerede doğmuşlardır?

Konstantinos günümüzde Sırbistan sınırları içinde kalan Niş şehrinde, Valens Hırvatistan’da, Teodosios ispanya’da, Leon Güney Trakya’da yaşayan Vessi kabilesine mensup biri olarak Arnavutluk’ta, iustinianos Üsküp

yakınlarındaki Tavresium’da, Heraklios Ermeni bir ailenin mensubu olarak Kapadokya’da, Suriyeli ya da isavrian hanedanın kurucusu Leon Maraş’ta, Amorion hanedanının kurucusu II. Mihail Afyon Emirdağ yakınlarındaki Amorion şehrinde,Makedonya hanedanının kurucusu I.Vasil Ermeni kökenli bir ailenin çocuğu olarak Edirne’de doğmuştur.

*Bizans Tarihi Krolonojik tasnifi kaç ana döneme ayrılmaktadır?

Üç ana döneme ayrılmaktadır. 284 - 717 yılları arasında erken Bizans dönemi tarihi, 717 - 1204

seneleri arasında orta Bizans dönemi ve 1204 - 1461 yılları arasında geç Bizans dönemi.

*Erken Bizans Döneminin özellikleri nelerdir?

Dioklitianos’un tetrarşi yönetimine geçerek başkenti izmit’e taşıması, istanbul’un inşası ve başkent olarak ilan

edilmesi, II. Teodosios (408 - 450) zamanında istanbul surlarının inşası ve İstanbul üniversitesi’nin kurulması, Roma şehrinin Cermenler tarafından alınması ve Batı Roma topraklarının kaybı, I. iustinianos (527 - 565) döneminde italya, Güney ispanya,Kuzey Afrika’da Bizans egemenliğinin tekrar kurulması ve Aya Sofya’nın inşası,610 yılında Heraklios’un tahta çıkması, Sasanilerle savaş, tema sistemin uygulanması ve Bizans’ın Mısır, Filistin, Suriye, Güneydoğu ve Doğu Anadolu topraklarını Müslüman Araplara kaptırması ile Balkanlardaki Slav istilası sayılabilir.

*Orta Bizans Dönemi hakkında bilgi veriniz?

Süryani asıllı Leon hanedanının tahta çıkmasıyla başlar. Bu dönemin önemli olayları arasında ikonoklazma hareketi Anadolu’daki Müslüman ilerleyişinin durdurulması ve 1025 yılında ölen Makedonya hanedanı

ndan II. Vasil’in Bizans otoritesini Anadolu’da ve Balkanlar’da tekrar kurması,II. Vasil’den sonra Bizans devletinin zayışama sürecine girmesi, 1071 yılında Selçuklulara karşı Malazgirt’te ve 1176 yılında Miriokefalon’da alınan yenilgiler ve 1204 yılında Haçlıların İstanbul’u işgali gösterilebilir.

*Geç Bizans döneminin özellikleri nelerdir?

1204 Latin işgali sonucunda Bizans’ı n devamı olduğunu iddia eden Trabzon, Epir ve iznik’te yeni devletçiklerin

ortaya çıkması, istanbulla birlikte Selanik, Tiva, Atina ve Mora’da Latin dukalıklarının kurulması, 1261 yılında istanbul’un son Bizans hanedanı Paleologoslar tarafından ele geçirilmesi, Anadolu’da Osmanlılar, Balkanlarda Sırp ve Bulgarlarla mücadele,Bizans devletinin istanbul ve çevresiyle sınırlı bir şehir devletine dönüşmesi

ile İstanbul’un 1453 yılında fethi sıralanabilir.

*Bizans Tarihinin Sosyal ve Kültürel Olaylara Göre Tasnifi kaç döneme ayrılmakatadır?

Beş döneme ayrılmaktadır. Geç Roma imparatorluğu dönemi, karanlık çağ dönemi, gelişme dönemi, Batılılaşma ve iznik imparatorluğu dönemi ile Boğazlar imparatorluğu dönemleridir.

*Geç Roma İmparatorluğu hangi döneme kadar devam etmiştir?

4. yüzyıldan 7. yüzyılın ortasına kadar devam etmiştir.

* Geç Roma İmparatorluğu’nun özelliklerini yazınız?

Bu dönem protobizans olarak da adlandırılır. Bu dönemin temel özelliği Roma dünyasına hakim olan antik şehir toplumunun koruması ve Akdeniz devleti özelliğinin sürdürülmesidir. Dönemin en önemli olayı 4. yüzyılda İstanbul’un inşası ve başkentin buraya taşınmasıdır.

*Karanlık Çağ Döneminin özelliklerini yazınız?

Karanlık çağ olarak adlandırılan dönem ise Bizans tarihinin 7. yüzyılın ortasından 800/850 yılları arasındaki dönemi kapsar. . Bu dönemde Bizans’ı Suriye kökenli İsavrian ve Batı Anadolu kökenli Amorion hanedanı yönetmiştir.

*Gelişme Döneminin özelliklerini yazınız?

800/850 ila 1000 yılları arasındaki dönemi kapsar. Bu dönemin yönetici ailesi Makedonya hanedanıdır. Dönemin en önemli özelliği Bizans merkezi yönetiminin kurulmasının başarılmasıdır. Bunun sonucu olarak ekonomi

canlanmış, bürokrasi gelişmiştir.

* Batılılaşma ve İznik imparatorluğu döneminin özelliklerini yazınız?

1000 ila 1261 yılları arasını kapsar.Bu dönemde Bizans imparatorluğu, Komninos ve Laskaris hanedanlıkları tarafından yönetilmiştir.

*Boğazlar İmparatorluğu Dönemi özelliklerini yazınız?

1261 - 1453 yılları arasını kapsar. Bizans’ın yönetici ailesi bu dönemde Paleologos hanedanıdır. Boğazlar imparatorluğu diye anılmasının sebebi imparatorluğun bu dönemde İstanbul, Trakya, Selanik, Mora’nın bir bölümü ve Ege Denizinde birkaç adayla sınırlı olmasıdır.

*Bizans’ın batı komşuları kimlerdir?

Ostrogotlar,Vizigotlar,Vandallar,Lombardlar,Franklar,Normanlar, Varanglar,Venedik,Ceneviz.

*Bizans’ın doğu komşuları kimlerdir?

Sasaniler,Emeviler,Abbasiler,Selçuklular.

*Bizans’ın kuzey komşuları kimlerdir?

Gotlar,Hunlar,Slavlar,Avarlar,Hazarlar,Bulgarlar,Peçenekler,Sırplar.

*Bizans İmparatorluğunun kuzey,doğu ve batı sınırını yazınız?

Bizans imparatorluğu’nun uzun zaman boyunca kuzey sınırı Tuna Nehri olurken, doğu sınırı ise Fırat Nehri olmuştur. Batı sınırı ise çok kısa bir süreliğine Atlas okyanusu olmuşken uzun bir süre Batı Balkanların Dalmaçya kıyıları ile Macaristan arasında kalan hat olmuştur.

*Sasaniler ne zaman kurulmuştur?

224 - 651 yılları arasında kurulmuştur.

*Sasanilerde hangi yönetim hakimdi?

Monarşik

*Gotlar hakkında bilgi veriniz?

Cermen asıllı bir halktır. Anavatanları Güney İskandinavya olarak bilinir.

*Vizigotlar hakkında bilgi veriniz?

Vizigotlar ağırlıklı olarak Got soyundan gelmekle birlikte Balkanlardaki halklarla karışmış çok etnik yapılı bir halktır.

*Ostrogotlar hakkında bilgi veriniz?

Ostrogotlar ise Don Nehrinin aşağı bölümünde oturan ve Doğu Gotları olarak adlandırılan Gotları kapsar.

Karadeniz’in kuzeyinde Don Nehri civarında yaşayan Ostrogotlar 375 yılında bölgeye göç eden Hunların tazyiki ile Panonya bölgesine gelmişler ve burada 454 yılına kadar kalmışlardır. 5. yüzyılda liderleri Teodorik önderliğinde büyük bir Ostrogot birliği oluşturmuşlardır.

*Vandallar hakkında bilgi veriniz?

Cermen kökenli halklardandır. 409 yılında ispanya’ya girmişler ve buraya yerleşmeden önce ispanya’nın batısını ve güneyini yağmalamışlardır. Vandallar 429 yılında Alanlarla birlikte ispanya’dan Afrika’ya geçmişler ve Kartaca şehrine hâkim olmuşlardır.

* Lombardlar, hakkında bilgi veriniz?

Batı Cermen halklarındandır. 6. yüzyılın başında Panonya bölgesini işgal etmişlerdir.Lideri Audoin’dir.

*Franklar hakkında bilgi veriniz?

Cermen halklarındandır. 3. yüzyılda Ren Nehrinin aşağı bölgesinde yerleşmişlerdir

*.Verdun Antlaşması ne zaman yapılmıştır?

843 yılında yapılmıştır.Frank İmparatorluğu üçe ayrılmıştır.

*Kuzey adamlı ne anlama gelmektedir?

Normanlar

*Normanlar Bizans’ta nasıl isimlendirilmişlerdir?

Viking, Varang, Rus ve Frank

*Normanlar hakkında bilgi veriniz?

9. yüzyıldan 11 yüzyıla kadar Normanlar, izlanda’dan Kiev’e kadar geniş bir araziyi yağmalar ve bir kısmı da buralara yerleşmişlerdir..Nomanlar 860 yılında İtalya’nın Pisa şehrini yağmalar. 990 ila 1017 yılları arasında

Normanlar, Kuzey italya’yı işgal etmişlerdir.

*11. yüzyılın sonundan itibaren Bizans’ın ordusunda yer alan Vikingliler ve kuzeyden gelenler için kullanılan kelimenin ismi nedir?

Varang

* Bizans ordusunda görev yapan Anglo - Saksonları da ifade eden kelimenin ismi nedir?

Varang

*Varanglar hakkında bilgi veriniz?

10. yüzyıldan itibaren İstanbul’a gelmeye başlamışlardır. . Varanglar, kuzeyli görünümleri, silahları, katı disiplinleri ve kıyafetleri ile Bizanslıların ve yabancıların dikkatini çekmiştir. Varangların Meryem adına inşa edilmiş İstanbul’da, Girit’te ve Taranto’da kiliseleri vardır. 11. ve 12. yüzyıllar boyunca Varanglar, Komninos hanedanına Mangana ve Vlaherna saraylarının muhafız askerleri olarak hizmet etmişlerdir.

*Venedikliler hakkında bilgi veriniz?

25 Mart 421 yılında Adriyatik Denizinin kuzey uç noktasında kurulmuştur. İtalya 9. yüzyıla kadar, Got, Lombard ve Frank işgali görmesine rağmen Bizans’a bağlı olarak kalmıştır.

*Cenevizliler hakkında bilgi veriniz?

İtalya’da bir liman kenti olarak kurulmuştur. 539 yılında Bizans’ın eline geçmiştir.10. yüzyılda tekrar tarih sahnesine çıkmışlardır.

*Bizans ve Ceneviz arasındaki ticari antlaşma ne zaman imzalanmıştır?

1261 yılında imzalanmıştır. İstanbul’un 1261 yılında alınmasına Ceneviz yardım eder. Bunun karşılığı olarak Bizans’tan yeni ticari imtiyazlar elde eder. İstanbul Pera, Sakız ve Kırım’da pek çok Ceneviz kolonisi oluştur. Cenevizliler, 14. ve 15. yüzyıl boyunca hem Osmanlılar hem de Bizans’la anlaşmalar yaparak ticari gelirini arttırmak için uğraşmışlardır.

Bizans Tarihi 2.ünite

KRALLIK DÖNEMİ (MÖ 753-MÖ 509)

►bizans adıyla anıldığı yapı, romanın bir değişim dönüşüm yaşayarak ulaştığı sentezdir. Bu sentezin ana unsurlarını romanın

1- devlet düşüncesi

2- Hıristiyanlık inancı

3- yunan dili ve kültürü oluşturmakta

► roma devletinin tarihi üç ana döneme ayrılır

1- krallık

2- cumhuriyet

3- imparatorluk

► romanın kuruluşu ve krallık döneminde yaşanan gelişmeler efsanelerle edinilen bilgilerden ibaret

Efsaneye göre: 1- italyanın(latium) bölgesinde romus ve ramulus kardeşler tiber nehrinin kenarında palatium tepesinde roma şehrini kurdu

2- romulusun komşu halk sabinlere karşı başlattığı savaş iki halkın birleşmesiyle sonuçlandı böylece

İlk kralı romulus olan roma şehir dev. Ortaya çıktı

3- romulusu ardından 6 kral yönetime geçti

İlk üçü Latin asıllı (roma dini ilk biçimini aldı ve devlet köyler konfederasyonu biçimindeydi)

Son üç kralda Etrüsk kökenli (Latin halk bağlandı ve parlak ve güçlü kent devlet haline geldi

TARQUİNİUS SUBERBUSL( efsanede son Etrüsk kralı)

1- zalim

2- roma halkının romadan kovmasıyla 509 da krallık sona erdi cumhuriyet yönetimi kuruldu

► roma halkı 3 e ayrııyordu

1- PATRİCİLER(aristokratlar) : siyasal haklara sahip, askerlik yapmakla yükümlüydüler, senato ve comitia curiatayı oluşturuyorlar

CLİENS: (Yanaşma) particilerin himayesinde bulunuyordu, siyasi hakları yoktu

2- PLEPLER( küçük arazi sahipleri zanaatçılar, tüccarlar, çobanlar)

Siyasi ve askeri yükümlülükleri yoktu, özgürdüler ve yargılanabiliyorlardı, particilerle evlenmeleri yasaktı

3- köleler: mal gibi bakılırdı hiçbir hak ve özgürlükleri yoktu

► roma halkının(populus romanus) da en küçük birim aileydi, ataerkil yapıları vardı

GENS: Aynı soydan gelen aileler

CURİAYI: ortak kült, mülkiyet, hukuka sahip gensler birleşerek curiayı kuruyorlardı

Halk meclisinin oluşumu ve oylama curiaya göre yapılıyordu

TRİBUS: roma patrici sınıfının en büyük sosyal ve toplumsal birliği

1- Krallık döneminde populus romanusu üç tribus (ramnes, tities ve luceres) meydana getiriyordu

2- her tribusun bir siyasi lideri ve bir rahibi vardı

3- her tribus 10 curiadan, her curia 10 gensten, her gens 10 büyük aileden oluşuyordu

4- krallık döneminin sonuna doğru tribuslar kabile birliği olma özelliğinden çıkarak belli yerlerde oturan arazi sahiplerinin bulundukları yerel ve idari bölgeler haline geldiler

►krallık döneminde siyasi-idari yapının kurum ve unsurları:

1- romanın başında Senatonun atadığı tanrıların rızasını kazanıldığına inanılan kral bulunurdu

2- kral askeri siyasi hukuki dini yetkileri kendinde toplayarak iktidarını mutlak ve büyük kılmış

İmperium: emretme yetkisi

Auspicium: atama yetkisi

3- kralın danışmanı-rahipler ve senatonun üyeleriydi

Senatonun üyeleri-büyük arazi sahiplerinden oluşuyoru(100)

Comitia curiata : particilerden oluşan halk meclisiydi savaş ve barışa karar veriyordu, oylama kişiye göre değil curiaya göre yapılıyordu

► krallık döneminde devletin yazılı kuralları yoktu gelenek ve göreneklere göre yönetiliyordu

LATİUM: orta italyada merkezi roma olan günümüzde lazio olarak adlandırılan bölgenin adı. Latium bölgesi bereketli ova toprağı ve italyada ki Latin kavimlerinin ana yurdu

LATİN: roma şehrindeki varlıkları mö 8 yy kadar uzanan ve hint-ari dil grubuna ait Latince konuşan kavmin adı

ETRÜSK: italyada kimliklerini mö 6.yy kadar korumuş olan ve bölgeye dışarıdan gelen ve hint-ari dil grubuna dahil olmayan bir lisana sahip kavmin adı

CUMHURİYET DÖNEMİ(MÖ 509-MÖ 27)

► Aristokratlar mö 509 da yönetimi ele geçirerek cumhuriyeti kurdu

1- Vatandaşların hepsinin katılımı esas alındı

2- fakat pleblere yönetimde yer verilmedi, aristokratlardan oluşan senato önem kazandı

3- cumhuriyet yönetiminin ilk iki yüzyılı particiler ve plebler arasında mücadeleyle geçti

4- consilia plebis veya comitia tributa: pleblerin yönetime katılmalarını temin etmek için kuruldu

5- 450 yılında kanunlar yazıyla belirtilmesi için komisyon kuruldu

6- DECEMVİR: komisyon üyesi olan hukukcular

7- on iki levha kanunları yapıldı

8- pleblerin mücadelesi mö 4. yy la kadar devam etti

► roma tüm italyada egemenlik kurdu buda romanın akdenizde bir güç haline gelmesi anlamını taşıyordu

Buda ticaret emperyalizmini siyasetinin merkezinde tutan kartaca çatışmalarına neden oldu

►Kartaca ve roma arasında pön ya da kartaca savaşları başladı

1. I. Kartaca: (mö 264-241) roma galip geldi silcilyayı aldı

2- II. Kartaca( mö218-201) kartacalı hannibal- galya ve Alpleri aşarak italyaya girdi buna rağmen roma kartacalıları etkisiz hale getirmeyi başardı hannibal italyayı terk etmek zorunda kaldı

3- III. Kartaca: (mö 149-146) roma kartacayı tarihten sildi ve burada Afrika eyaleti kurdu

Sonuç: roma batı Akdeniz çevresinin rakipsiz tek siyasal gücü olmayı başardı

► doğu Akdeniz dünyasında MÖ III. Yy da HELENİSTİK krallıklar vardı

Bunların en güçlüleri

1- Makedonya krallığı- (Yunanistan ve Makedonya )

2- Selefkos(Suriye) krallığı-(Anadolu ve Suriye)

3- ptolemeos krallığı-(mısır)

► MAGNESİA SAVAŞI: selfkoslara karşı yapıldı bu savaştan sonra roma doğu Akdeniz bölgesinde lider durumuna geldi

APAMEİA antlaşmasıyla toroslara kadar tüm Anadolu romaya kaldı

► PİDNA muharebesi: Makedonyalılar mağlup edildi-roma doğu akdenizin tek belirleyici büyük gücü oldu

Roma serveti bu savaştan sonra çoğaldı

Bundan sonra roma ekonomik kazançları ön plana alan yayılımcı siyaset izlemeye başladı

► korintosun yıkılmasıyla Makedonya eyaleti

Bergama krallığının miras yoluyla kalmasıyla asya eyaleti kuruldu

Sonuç: mısır dışında tüm doğu akdenize hakim olan roma bir dünya devleti haline geldi

► Mültezim: eyaletlerden vergi toplama işini üstlenen kişi

► TİBERİUS VE GAİUS GRACCHUS: MÖ II. Yy da halkın ezilmesi karşısında mücadeleye başlayan iki kardeş

1- devlet arazilerini yoksul halka dağıtarak roma çiftçi sınıfının oluşmasını sağlamaya yönelik yasa tasarısı hazırladılar

2- kardeşlerin halkı savunma gayretleri öldürülmeleriyle son buldu

3- onların çabalarıyla siyasal bir reform gerektiği inancı yerleşti

► yüksek memurlukların üstlenilmesinde halk meclisleri değil kişilerin elinde bulundurdukları askeri güç yetenekleri ölçü alınmaya başladı

Buna örnek GAİUS MARİUS un askerinin desteğiyle konsül oldu

İlk kez mö 105 de kuzey afrikada NUMİDYANIN KRALI IUGURTHAYI yenerek ünlendi, germen kabilelerini yendi

Patricilerin generali sulla ile birleşti

Sulla Yunanistan ve doğuyu tehdit eden 4.mitridatisle (Pontus tahtının kralı) savaştı

► sulladan sonra romada yasadışı olaylar ve entrikalar hız kazandı

Spartaküs kölelerden oluşan orduyla romaya baş kaldırdı

► CAESAR MÖ. 45 de ömür boyu başkanlığa seçildi

1- Bazı senatörler romanın özgürlüğü açısından ceasarın planlarını sakıncalı buldu mö.44 yılında BRUTUS VE GAİUS tarafından hançerlenerek öldürüldü

2- yerine MARCUS ANTONİUS geçti

3- cesarın evlatlığı OCTAVİANUS romaya dönünce aralarında çatışma çıktı

► İKİNCİ TRİUMVİRLİK: Bir süre sonra antonius-octavianus-marcus lepidus(cesarın komutanı) katılmasıyla kuruldu

1- önce cesarın katillerini Makedonya da yendiler

2- antonus doğuya gitti ve mısır kraliçesi kleopatraya aşık oldu ve mısra gitti

3- mö.31 de octavianusla raları tekrar açıldı

AKTİUM SAVAŞI:octavians, antonusu yendi ve roma rakipsiz önderi olarak yönetimi ele geçirdi

İMPARATORLUK DÖNEMİ(MÖ 27-MS 284)

OCTAVİANUS:1- 45 yıl romayı yönetti

2- Agustus (yüce anlamında) sanı verildi

3- krallar mutlak egemenliğe sahipti

4- romanın en parlak dönemi

5- ticaret gelişti

6- yasalar tam anlamıyla uygulandı

TİBERUS: 1- octavianusun üvey oğlu

2- yayılımcı bir siyasetten yana değildi

CALİGULA: 1- babası germanicus asker olduğu için çocukluğu askerler arasında geçmiş

2- 8 ay sonra hastalanıp sonraki yıllarda dengesiz hareketlerde bulunmuş

3- cumhuriyet yönetiminin törelerine karşı duyduğu tepkiyi göstermek için önce atını rahip sonra konsül ilan etmiş

4- gladyatör gibi dövüşüp akrabalarını öldürmüş

5- dört yıl süren zalim yönetimi koruma görevlileri tarafından öldürülünce son bulmuş

CLAUDİUS: 1- Yabancı topluluklara yurttaşlık hakkı verdi

2- yunanlı köleleri devlet görevlerine getirdi, bunların güçlenmesine yol açtı

3- VALERİA MASSALİNA üçüncü karısı entrika ve yakışıksız davranışlarıyla ün saldı idam edildi

4- AGRİPPİNA (4. KARISI) önceki kocasından olan oğlu NERON’U evlat edinmesi için baskı yaptı ve zehirleyerek öldürdü

NERON:1- annesini, karısını ve yöneticileri öldürdü

2- atletizm şiir ve tiyatro yarışmaları düzenledi

3-romada yangın çıktı ve Hıristiyanlara eziyet etti

4- savurgan harcamalarda bulundu

5- romanın çöküşü neron zamanına başladı

6- intihar ederk öldü

VESPASİANUS:1- Lejyonlar arasında çıkan çatışmada vespasianus adında bir general FLAVİUS hanedanını kurdu

2-ağır vergilerle mali durumu düzeltti

TİTUS: 1- vezüv yanardağın patlamasıyla roma kenti olan pompei lavlar altında kaldı

2- bu zamandan kalan kalıntılar Romalıların yaşamları hakkında önemli bilgilere sahip olmamızı sağlar

DOMİTİANUS: Romalılar terör yaşadı

TRAİANUS: sınırları genişletti, ülkeye güveni sağladı

HADRİANUS:1- barış yolunu getirdi,

2-roma topraklarını baştan sona gezerek zayıf gördüğü yerleri surlarla çevirdi

3- hadrianus duvarını İskoç saldırılarına karşı yaptı

ANTONİNUS PİUS: sanatsal etkinliklerde bulundu

İmparatorluk çok gelişti

Marcus aurelius ve lucius commodus evlatlık edindi

MAECUS AURELİUS: lucius ölünce tahta tek başına sahip oldu

Hıristiyanlara karşı baskıcı bir siyaset izledi

Not: nerva ile başlayan marcus aureliusa kadar süren dönem, roma tarihinin varlık ve barış içinde yaşadığı yıllar oldu

BARBAR: vahşi, uygarlıktan yoksun

1- eski yunanlılar Romalılarda dahil olmak üzere kendinden olmayan bütün kavimler için kullanmışlar

2- Romalılar ise topraklarına saldıran got, frank, Vandal ve germen kavimleri için kullanmışlar

COMMODOS: imprt. İç çekişmelerle sarsıldı

Cumhuriyet kurumları zayıflamaya başladı

İmparatorlar yetkilerini genişletti

SEPTİMUS SEVERUS: serverus hanedanlık döneminde mali ve askeri güç zayıfladı

Serverus hanedanından gelen hiç kimse eceliyle ölmedi

Hıristiyanlık daha özgür bir ortam bularak yaygınlaştı

► serverus hanedanlık döneminde

Roma krizler yaşadı

Barbar saldırılarıyla tuna eyaletleri gibi birçok yerler kaybedildi

Sasanilerin saldırılarına uğradılar

Dioklitianosun döneminde köklü reformlar yapılmak zorunda kaldı

III. YY DA ROMA İMPARATORLUĞUNUN SINIRLARI

► EN GÖRKEMLİ ÇAĞINDA ROMA SINIRLARI

Kuzeyde ingiltereden güneyde Afrika çöllerine, batıda atlas okyonusundan, doğuda Mezopotamya topraklarına kadar uzanıyordu

► BİZANS Akdeniz etrafında kurulmuş ve bu coğrafyadan etkilenmiş bir uygarlık

Akdenizin uzun tarihi boyunca romanın iletişim, ticaret, sanayi ve ekonomisinde belirleyici oldu

Mısırdaki nil vadisi, suriyede asi-fırat nehri arasındaki platolar, Lübnan Ürdün ovaları verimli arazilerdi şehirler ve köyler oldukça boldu

Anadolunun karya, Lidya, bitinya, friğya tarım ve doğal kaynaklar bakımından zengindi

PONNONİA: günümüzdeki Bosna hersek Slovenya Hırvatistan Avusturya Macaristan ın bir bölümünü içine alan dalmaçya kıyılarından tuna nehrine kadar ulaşan roma eyaleti

BÖLÜNEN ROMA İMPARATORLUĞU DİOKLİTİANOS VE REFORMLARI

► dioklitianos (284-305) imparatorluğu zaafa uğratan bu iktidar mücadelelerine son vermek, imparatorluk yönteminde istikrarı sağlamak ve imparatorluk otoritesini daha etkin kılabilmek maksadıyla köklü bir reform gerçekleştirdi

1- TETRARHİA(dört başlı) denilen yeni bir yöntem kurdu

Bu yönteme göre 2 agustus ve iki Sezar birlikte yönetecek

Biri doğuyu diğeri batıyı yönetecek kendilerine birer Sezar yardımcı seçecekler, sonra Sezarlar Agustus unvanını alacak

Doğuyu- nikomedia/İzmit merkez edinip dioklitianus Agustus unvanıyla yönetilecek. Agustus kendisine galeriusu Sezar seçti

Batıyı- milanoda oturan maximianus Agustus idare edecek. Maximianus kendisine konstantius chlrusu Sezar seçti

İDARİ BAKIMDAN TEŞKİLATLANA

1- İmparatorluk dört eyalete ayrıldı

1-Doğu 2-balkan/ilirya 3- İtalya 4- batı/galya

Her bir eyaletin başına PREFEKTUS (eyalet valisi) atandı

2- Eyaletler DİOCESES bölgelere ayrıldı

Bölgelerin başında VİCARİUS bulundu

3- şehirler CURİAE (şehir meclisi) işlevseldi

4- şehir merkezi bölge valilerine, bölge valileri eyalet valilerine, eyalet valileride doğrudan Agustus veya Sezar a bağlıydılar

ASKERİ ALANDA

1- askeri ve sivil otorite ilkesel olarak birbirinden ayrıldı ve askeri idarecilerin imparatora yakınlığına son verildi

2- disiplinli etkili çevik seyyar ordular kuruldu

3-askeri idarenin en üst amiri imparatordu

İmparatorun yerine magistri militium (ordu komutanı) bakıyordu

Ordu komutanının emrinde komites(birlik komutanı) vardı

► dikkat çeken özellik ordunun zaman içerisinde yabancı kavimlerden oluşması

4. yy dan sonra barbar asıllı komutanlar askeri otoritede etkin biçimde söz sahibi oldular

Özellikle germenler ve iliryalılar

► dioklitianos--nikomedia/İzmit başkent yaptı

Agustus maximinanus—Milano merkezi

Sezar galerius—selanik merkezi

Konstantius—Almanya (trier şehri) merkez olarak kullandı

► roma başkent olma özelliğini yitirdi

► tetrarhia sistemiyle 20 yıllık istikrarsızlık son buldu

KONSTANTİNOS VE İSTANBULUN KURULMASI

►Batdada- konstantinos

Romada- maxentius

Doğuda –licinus ve Sezar maximianus daia

►MİLVİAN KÖPRÜSÜ SAVAŞI 1- 312 yılında konsantinos roma yakınlarında milvianda maxentiusla savaştı

2- maxentinus öldü

3- bu savaş Hıristiyanlık tarihi için dönüm noktası oldu

4- LABARUM denilen kutsal haç işaretli bayraklar konstantinos ordusuna taşındı

5- konstantinos halk tarafından kurtarıcı kabul edildi BÜYÜK unvanını aldı roma şehrine girdi

6- roma imparatorluğun batı tarafının tek hakimi oldu

► 313 yılında Edirne yakınlarında licinius ve maximianus dainus daia arasında iç savaş yaşandı

Licinius savaşı kazanıp doğunun tek hakimi oldu

Liciniusun Hıristiyanlara karşı düşmanca tavrı ve balkanlara yönelik got istilası iki imparatoru yeniden karşı karşıya getirdi

►üsküdarda yapılan nihai savaşta licinius mağlup oldu

Konstantius başarısının önemli kısmını Hıristiyanlara borçlu

İlk icraatı

Hıristiyanlara müsamaha fermanı çıkarttı, din meşru hale geldi, tapınakları geri verildi bu dünya çapında bir olaydı

İkincisi

İstanbulu imparatorluğun merkezi olarak kendi adını vermek üzere inşa etti. İstanbulu seçme denenleri

1- roma başkent olma özelliğini yitirmiş barbarların saldırısına uğramaktaydı

2- dioklitianus izmiti (nikomediayı) başkent yapmıştı

3- niş, Sofya, Selanik ve Truva(Çanakkale) başkent olarak düşünüldü

4- en son üç tarafı denizlerle çevrili olması boğaz içindeki konumundan dolayı BYZANTİUMDA kararkılındı

BYZANTİUM: ilk yerleşmeyi MÖ. 7 yy lın ikinci yarısından sonra MEGARALI ların kurduğu rivayet edilmekte

VESPESİANUS döneminde roma sınırlarına dahil edildi

SEPTİMUS SEVERUS bir isyandan dolayı şehir tahrip edildi ve halk cezalandırıldı. Gerekli cezayı verdikten sonra şehrin imarı için bir takım çalışmalar yaptı

► konstantinos byzantiumda yeni bir şehir kurmaya karar verdikten sonra

1- 324 yılında şehrin inşasına başladı

2- surlar samatyadan başlayarak çukurbostanda Bayrampaşa deresine iniyor cibali yakınında haliçte son buluyordu

3- yeni şehir roma modeli olarak inşa etti

4- Sultan ahmedde imparatorluk sarayı ve hipodrom inşa edildi(sanat eserleriyle süslendi)

5- saray ve hipodrom un bulunduğu alana forum yapıldı

Forum: antik roma kentlerinin merkezlerinde yer alan ve çevresi önemli kamusal yapılarla kuşatımış meydan.

Erken Hıristiyanlık döneminde de uygulamasına devam edilmiş

6- İmparator annesi helena anısına agusteum (agusta helena) denildi

7- Bu forumdan başlayıp aksaraya kadar uzanan mesi adı verilen bir bulvar açıldu

8- kaldırımları revaklarla süslü mesi üzerinde de yeni forumlar yapıldı

Bunlardan biri de forum konstantinos(çemberlitaş) idi

9- senato binası resmi daireler hamamlar yüksek okul tapınaklar ve Hıristiyan mabetleri inşa edildi

10- kimilerine göre aya Sofya ve aya irini kiliselerinin inşasına başladı

11- yeni şehre yerleşmeleri teşvik etmek için uğraşlar verdi

12- şehre sivil yönetici vali atandı

13- şehir 11 mayıs 330 yılında görkemle açıldı

14- şehre yeni roma(nova roma)adını verseler de bir müddet sonra Konstantinopolis denildi

15- başkentin İstanbul olması roma imparatorluğunun merkezinin doğuya kaymasına neden oldu

16- doğu dini olan Hıristiyanlığın tüm özgünlüğü ve özellikleriyle roma imparatorluğunda kendisini kabul ettirmesi, Bizans oluşumunun itiraz edilmez biçimde gün yüzüne çıkması anlamına geliyordu

17- bundan dolayı ilim dünyasının geneli bizansın doğuşu olarak istanbulun başkent yapıldığı 330 yılını kabul ederler

ROMA İMPARATORLUĞUNUN HIRİSTİYANLAŞMASI VE DİNİ MÜCADELE

► HZ İsanın filistinde Yahudiler arasında tebliği ile başlayan Hıristiyanlık dinine ilk mensup olanlar hz isanın 12 havarisi ve onların dostları

► hz isadan sonra havarileri Hıristiyanlığı din olarak roma geneline yaydılar

► AZİZ PAVLOS Kudüs ve çevresinde Hıristiyanlığı sağlam biçimde yaydı

Anadolu ve Yunanistan da bu dinin yerleşmesini sağladı

► HAVARİ PETROS italyada faaliyette bulundu

►büyük kilise örgütlerinin bulunduğu şehirler

Kudüs, İskenderiye, Antakya, roma ve İstanbul

► konstantinosun Hıristiyanlara karşı müsamahakarlığı ve İznik konsiline başkanlık yapmış olması aziz ilan edilmesine vesile oldu

► I. TEODOSİOS Hıristiyanlığı resmi din olarak kabul etti diğer dinleri yasa dışı din ilan etti

► ARİANİZM MEZHEBİ İskenderiye piskoposu ariusun teslis inancına karşı çıkması isanın Allahın kulu demesi. Bu inanış 320 yılına kadar rağbet gördü

320 yılında resmi kilise tarafından sapkın sayıldı

► EKÜMENLİK Hıristiyanlar arasında yaşanan antlaşmazlığın çözümü için konstantinos tarafından kuruldu

►I. Ekümenlik konsili: İmparatorluğun her yerinden gelen ruhbanların katılımıyla 20 mayıs 325 de nikaeia/iznikte konstantiniosun başkanlık ettiği İZNİK KONSİLİ toplandı

Teslis inancı kabul edildi, arius mahkum olurken arianizm sapıklık sayıldı

► bizansa dönüşen imparatorlukta siyasi iktidarla dini otoritenin birbiri ile olan GİRİFT BAĞIDA kurulmuş oldu

►II. Ekümenlik konsili: İznik konsili sırasında ariuscuların alınan kararlara karşı çıkmalarından dolayı

381 yılında istanbulda 2. ekümenlik konsili toplandı

İznikteki karar teyit edildi ve Hıristiyan kilisesinin amentüsü olan inanç formülü benimsendi

MONOFİZİT/TEK DOĞACI: bazı kiliseler hz isada tanrısal ve insani vasıfların bir değişime uğramadan ve birbirleriyle katışmadan tek bir tabiat halinde bulunduğunu kabul ettiler

DİOFİZİT/ÇİFT DOĞACILAR kimi kiliseler ise hz isanın insan olarak dünyaya geldiğini tanrısal özelliklerin sonradan kendisine bahşedildiğine inanan kısım

NESTORİUS Antakya kilisesi ekolünden nestorius, diofizit inançtan hareketle hz meryemin tanrı doğurmadığını onun beşeri özellikte olan isayı dünyaya getirdiğini savunmakta

431 de efeste toplanılan konsilde nestorius öğretisi reddedildi aforoz edilmedi

II. efes kosilinde aforoz edildi

► monofizitçi ermeni gregoryen, Süryani ve mısır kipti kiliseleri roma ve istanbuldan bağımsız olarak kendi cemaatleri etrafında toplandı

► bizansta ortaya çıkan dini antlaşmazlıklar mezhep tartışmaları bizansda iktidar mücadelelerini iktidarla halkın ilişkilerini ve bizansın dış politikasını etkiledi

KAVİMLER GÖÇÜ VE BATI ROMANIN ÇÖKÜŞÜ

► asya hun impr. Yıkılmasıyla başlayan doğudan batıya bir dizi kavmin birbirini yerinden sürmesiyle, muazzam bir demografik hareket olan kavimler göçünün yıkıcı etkileri bizansı etkiledi

VALES dönemi tehlikenin büyük olduğu zaman

Germen kavimlerinden saksonlar- britanyaya

Almanlar- ren nehri boylarına

İran kökenli sarmatlar- tuna bölgesinde imparatorluğu zorladılar

Germen asıllı Gotlar- tuna civarında görülmeleri tehlike arz etti

► 378 yılında Edirne yakınlarında doğu Gotların (ostrogotların) destek verdiği vizigotlar Bizans ordusunu yendi

Sonuç: vales öldü ve imparatorluğun doğusu bir yüzyıl boyunca germen istila tehditleriyle uğraşırken imparatorluğun

Batı kanadı doğrudan bu istilaya maruz kaldı

TEODOSİOS: Çareyi Gotlarla antlaşma yapmakta buldu

1- ostrogotlarrın- pannonia

Vizigotların- trakyada kalacaklardı

2- Gotlar bulundukları yerlerde özerk olacaklar vergilerden muaf tutulacaklar müttefik sıfatıyla devlete askeri yardımda bulunacaklardı

Sonuç: germen istilasının önüne geçildi ve imparatorluk ordusu gittikçe germenleşti

► I. Teodosios imparatorluk topraklarını oğulları arasında paylaştırdı

Doğu- arkadios (10 yaşında)

Batı – adriyatikten itibaren honorios (18 yaşında)

Böylece roma imparatorluğu ikiye ayrıldı

II. TEODOSİOS

1- istanbulda konstantininos zamanından beri mevcut olan yüksek okul yeniden düzenlenip genişletilerek 425 yılında bir üniversite kuruldu

2- hukuk alanında codex teodosianos adıyla külliyat yayınlandı

3- hun tehlikesine karşı surlar genişletildi

Atilla Belgrat niş Sofya yı aldıktan sonra ilk kez istanbulu kuşattı

Teodosiosun yenilettiği surlar atillayı durdurdu

I. LEON

1- alan asıllı aspor yardımcısı leonu imparator ilan etti

2- leon yapılan dini merasimle patrik anatoliosun elinden taç giyen ilk imparator

ZENON: zenon ordu içerisinde isavrialıları etkin kılmak için gayret gösterdi

İUSTİNİANUS 1- imparatorluğun altın çağı olarak adlandırılmış

2- teadora ile evlendi, ülkeyi beraber yönetti

3-nika ayaklanması patlak verdi, dimoslar (örgütlü toplumsal grup) birleşerek isyan etti. Bizans halkı Maviler ve yeşiller dimoslar etrafında toplandı

Sebebi iustinasun uyguladığı ağır vergilerle halkı ezmesi

Maviler- diofizit inancının takipçisi-aristokratlar destekledi

Yeşiller- monofizit yandaşı-orta ve alt kesim partisi konumunda

4- ayaklanan halk başkenti yakıp yıktı

5- teodoranın kararlılığı, komutan belisarios ve narsisin becerileriyle isyan bastırıldı

6- iustinianus romanın eski topraklarını tekrar almayı siyasetinin ana hedefi haline getirdi

Fetihlerle Bizans romanın sahip olduğu eski topraklarına yakın bir alanda egemenlik kurdu

7- iran hükümdarı anuşirvan ile barış yaptı ona haraç ödedi

8- doğu Avrupa sınırlarında avarlar ile ittifak yaptı

9- kiliseyi hükmü altına almaya çalıştı

10-en etkili ve en önemli faaliyeti hukuk alanında oldu

Codex iustinianos veya corpus ıuris civilis adıyla bilinen yasalar külliyatı oluşturdu

Instinianos denilen kısım idari ve eğitimle ilgili

Pandekta (digesta) sosyal ve cezai konulara ilişkindı

Novellae adı verilen kanunlar koydu

11- antik çağdan kalma Atina akademisini 529 yılında kapattırarak konstantinopoliste bir yüksekokul kurdurması bir reform olarak değerlendirilir

12- ayasofyayı inşa ettirdi

II. İUSTİNOS zamanında ülke dağılmaya başlad

2- Bizans- sasani savaşları başladı uzun yıllar devam etti

Bizanslıların Avarları Göktürklerin sasanileri desteklemesi yüzünden antlaşmaya varılamadı

FAKOS: baskıya dayalı yönetimi avar-slav ilerleyişi ve doğuda iran savaşlarıyla birleşince Bizans çöküşün eşiğine geldi

HAREKLİOS: fakosun zulme dayalı yönetimini askeri müdahale ile son verdi ve devleti çöküşten kurtararak tarihe adını yazdırdı

ALAN: 1. yy dan itibaren profesyonel savaşçı süvari birlikleri, iran kökenli, göçler yoluyla İtalya ve kuzey afrikaya kadar yayıldılar

İSAVRİA: günümüzde bu yer konyanın bozkır ilçesinin çağlayan kasabası yakınındaki zengibar kalesi

KELT: biritanya adalarında, ispanya, fransada yerleşen kendilerine ait dilleri olan bir kavim. Günümüzde fransadaki britonların, İskoçların, Gallerlilerin ve İrlandalıların dillerinin keltçeden geldiği bilinir

CAMPANİA: Roma şehrinin güneydoğusunda yer alan ve merkezi Napoli şehri olan bölgenin adı

ETRURİA: roma şehrinin kuzey batısında yer alan ve toscana olarak da bilinen merkezi floransa olan bölgenin adı

APULİA: italyanın güneyinde yer alan merkezi bari olan bölge

MUNİCİPİUM: roma şehrinin otoritesini tanıyan ancak yarı otonom(özgür) özelliğini koruyan şehirler

KARTACA: merkezi Tunus Akdeniz sahilleri

HELENİSTİK: Büyük iskenderin mö. 323 yılında ölümünden sonra Yunanistan ın roma tarafından mö. 146 senesine kadar 177 yıllık süreç tarihçiler tarafından Helenistlik dönem olarak adlandırılır bazıları ise 3 asırlı dönem der

NUMİDYA: günümüzde Cezayir topraklarında mö 6. yy dan mö. 46 yılına kadar varlığını korumuş devletin adı

VI. MİTRİDATİS: mö.261 iran asıllı I. Mitridatis tarafından Karadeniz kıyılarında Pontus olarak adlandırılan devlet kurulur. Devletin son kralı 6. mitridatis romaya karşı başarılı savaşlar yapmış

LEJYON: piyadelerden oluşan roma askeri birlik

Bizans Tarihi 3.ünite

* Vassal nedir?Herhangi bir devletin kendisinden daha güçlü diğer bir devletin himayesini kabul edip ona tabi olma durumuna denir.

* Bizans-Sâsânî savaşları hakkında bilgi veriniz?Bizans-Sâsânî savaşlarında Müslümanlar, Ehl-i kitâb oldukları için Bizanslıları, putperest Araplar da Mecûsi (ateşperest) iranlıların tarafını tutmakta idiler. Bizans’ın Sâsânîler karşısında peşpeşe yenilgiye uğraması Müslümanları üzmekte, buna karşılık müşrikleri şımartmaktaydı. Bizanslılar, Sâsânî devleti karşısındazaferler kazanmış ve Müslümanlar da bu zafer haberleri üzerine sevinç duymuşlardır.

*Bizans’a yönelik ilk diplomasi faaliyeti ne zaman gerçekleşmiştir?628 yılında

* Hz.Muhammed’in Bizans imparatoru Heraklios’a hangi savaştan sonra İslam’a davet mektubu göndermiştir?Mekkelilerle yapılan Hudeybiye barış antlaşmasından sonra göndermiştir.

*Hz .Muhammed’in ,İslam’a davet mektubunu Bizans İmparatoru Heraklitos’a iletmek üzere görevlendirdiği elçi kimdir?Dihye b. Halîfe el-Kelbî

* Bizans İmparatoru Heraklios Hz. Muhammed hakkında daha detaylı bilgi almak üzere kimi getirtmiştir?Ebu Sufyan

*İslam ve Bizans ordularının ilk defa karşı karşıya geldiği savaşın ismi nedir?Mute Savaşı

* Hz. Ebû Bekir nerelere ordu sevketmiştir?Arap yarımadasını çevreleyen Bizans ve Sâsânî topraklarına

* Hz. Ebû Bekir Sasani cepheinde kimi görevlendirmiştir?Hâlid b. Velîd

* Amr b. Âs nerede başarı sağlamıştır?Güney Filistin’de bulunan Vâdilarabe’deki çatışmalarda sağlamıştır.

* Hangi Savaşla Suriye ve Filistin kapıları Müslümanlara açılmıştır?Ecnâdeyn Savaşı

*Hangi Savaş’tan sonra Suriye Bizans’ın elinden çıkmıştır?Yermük Savaşı

* Filistin’in fethini kim tamamlamıştır?Amr b. Âs

* Hz. Ömer tarafından Mısır’a vali tayin edilen ve “Mısır Fatihi “ ünvanı verilen kimdir?Amr b. Âs

*Dört Halife döneminde Bizans’a yönelik olarak askeri seferlerin en önemli sonucu nedir?Suriye,Filistin ve Mısır Müslümanların eline geçmiştir.

* Amr b. As’ın yerine kim Vali tayin edilmiştir?Abdullah b. Sa’d b. Ebû Serh

*Hangi Halife döneminde Müslüman Araplarla Bizanslılar arasında deniz savaşları yapılmıştır?Hz . Osman

* Suriye genel valiliğine kim atanmıştır?Muaviye

* Kıbrıs fethi hakkında bilgi veriniz?Suriye genel valiliğine atanan Muâviye, yeni halifeden Bizans’a karşı deniz seferi düzenleme izni almıştır. Hz. Osman, sahillerin askerle takviye edilmesi ve hiç kimsenin sefere zorlanmayıp yalnız gönüllülerin katılması şartıyla Kıbrıs fethine çıkılmasına izin vermiştir.. Muâviye, Mısır Valisi Abdullah b. Sa’d b. Ebû Serh’i de sefere çağırmıştır. Kıbrıs üzerine sahabeden birçok gönüllünün yanında Ubâde b. Sâmit ile hanımı Ümmü Harâm’ın da katıldığı bir sefer düzenlemiştir. Müslüman filosu 649 yılı ilkbaharında 1700 gemiyle Akkâ’dan denize açılmış, kuşatma sonunda 7200 altın vergi ödenmesi ve Müslümanlara saldırılmaması şartıyla anlaşma sağlanmıştır. Böylece Kıbrıs barış yoluyla ele geçirilip vergiye bağlanmıştır.

* Kıbrıs seferinden bir yıl sonra neresi alınmıştır?Suriye yakınlarındaki Arvad (Kyzikus) adası

*İkinci Kıbrıs seferi ne zaman düzenlenmiştir?654 yılında. 500 gemilik donanmayla ve 12. 000 asker yerleştirilmiştir.

* İslâm ve Bizans donanmaları arasındaki ilk büyük deniz savaşı ne zaman gerçekleşmiştir?655 yılında

* Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyetini sona erdiren savaşın ismi nedir?Zâtü’s-savârî (İslam Tarihinde yelkenlerin çokluğu sebebiyle bu isim ile anılmıştır.

* Stratigos nedir?Antik dönemlerde general manasında kullanılan Stratigos kelimesi Bizans döneminde özellikle 8. yüzyılda sözlük manasıkolordu anlamına gelen fakat idari olarak eyalet terimini karşılayan temalardan sorumlu kişi için kullanılmış bir unvandır.Stratigoslar eyaletin en üst askeri sorumlusu olduğu kadar bölgelerinde verginin toplanmasından ve adaletin dağıtılmasından damesuldüler.

* İslâm tarihinde Müslümanlarla Bizanslılar arasında ilişkilerin en sıcak olduğu dönemin ismi nedir?Emevîler dönemi

*Emeviler Dönemi kim ile başlamıştır?Suriye Valisi Muaviye b. Ebî Süfyân (661)

* Sâife nedir?Emeviler döneminde Bizans hakimiyetindeki Anadolu topraklarına hemen her yıl seferler düzenlenmiştir.Bu seferler yaz aylarında düzenlendiği için bu ismi almıştır.

* Tema nedir?7. yüzyılda islâm, Hicaz yarımadasında doğmuş ve yarım asır içindeBizans’a ait Orta Doğu toprakları Müslüman Arapların eline geçmiştir.Bunun üzerine Heraklios döneminde Müslüman Arapların akınlarını Anadolu’da önleyebilmek için Bizans Devleti,Anadolu’yu dört eyalete bölmüştür. Bu eyaletler tema kelimesi ile adlandırılmıştır. Temaların genel özelliği eyalet içinde toprağa bağlı yerel ordu bulundurmasıdır. Bundan dolayı kolordu olarak bilinmektedirler.

* Kuvikularios nedir?Erken dönem Bizans tarihinde imparatorun has odasından sorumlu kişi manasında kullanılan bu unvan daha sonra imparatorun sarayının teşrifatından sorumlu kişiler için kullanılmıştır.

* Muaviye’nin ölümünden sonra yerine kim geçmiştir?Yezid

* Magistrianos nedir?Geç Roma döneminde sivil idarenin başı olarak kullanılan magistrianos unvanı Bizans döneminde sarayın korunmasından, ordunun silahlanmasından,istihbaratın sağlanmasından ve diplomatik ilişkilerin belirlenmesinden sorumlu kişi için kullanılmıştır.

* Abdülmelik’in ölümünden sonra yerine kim geçmiştir?I. Velîd

*Emeviler döneminde gerçekleşen Üçüncü İstanbul Kuşatmasının kumandanı kimdir?Mesleme b. Abdülmelik

* Mesleme b. Abdülmelik kimdir?Velîd’in kardeşidir.

* Abbas b. Velîd kimdir?Velid’in oğludur.

* Mesleme ve Abbas nereleri kuşatmışlardır?707 yılında Tuvâne’yi (Tyana - Niğde Kemerhisar) kuşatmışlar ve ertesi yıl şehri ele geçirmişlerdir. Eskişehir yakınlarında Bizans kuvvetlerini mağlup eden islâm orduları izmit ve Karadeniz Ereğli’sine kadar ilerlemiştir. Abbas’ın kumandasındaki bazı birlikler Üsküdar’a ulaşmıştır. 712’de Mesleme, Sivas ve Amasya’yı, Abbas da Yalvaç’ı almıştır.

* III. Leon İmparatorluk tacını ne zaman giymiştir?717-741 yılında giymiştir.

* Velid b. Abdülmelik’in ölümü üzerine Emevi tahtına kim geçmiştir?Kardeşi Süleyman b. Abdülmelik çıkmıştır. (715-717)

*731 yılında yapılan Anadolu seferi sırasında şehid olan kimdir?Abdülvehhâb

* Hişâm b. Abdülmelik’ten sonra kim halife olmuştur?II. Velid (743-744)

* Logotetis nedir?Bizans Devletinde altıncı ve yedinci yüzyıllarda devletin maliyesinden sorumlu üst düzey görevli için kullanılan unvandır.Daha sonra bu unvan asıl görevinin yanı sıra eyaletlerdeki emlakın defterlerinin tutulmasından,arazi vergilerinin tespit vetahsilinden, ordu mensuplarının maaşlarının ödenmesinden sorumlu görevliler için de kullanan bir unvan olmuştur.

* Spatarios nedir? Geç Roma döneminde imparatorun kılıcını taşıyan manasındaki Spatarios Bizans döneminde imparatorun saray içindekikorumasını üstlenen ve çoğu zaman hadımlardan seçilen kişilerin taşıdığı bir unvan olarak kullanılmıştır.

*750 yılında Emevî Devleti’nin yıkılıp yerine hangi devlet kurulmuştur?Abbâsî Devleti

*Abbasilerin ilk Halifesi kimdir?Ebü’l-Abbas es-Seffah

*Bizans imparatoru V. Konstantinos nereyi kuşatmıştır?Malatya(Melitene)

* İkinci Abbâsî Halifesi kimdir?Ebû Ca’fer el-Mansûr

* İkinci Abbâsî halifesi Ebû Ca’fer el-Mansûr döneminde Bizans imparatoru V. Konstantinos ile yapılan fidye anlaşması hakkında bilgi veriniz?Abbâsîler döneminde Bizanslılarla yapılan bu ilk anlaşmayla imparatorun daha önce Malatya ve Erzurum gibi İslâm topraklarına saldırısı sırasında aldığı esirler fidye karşılığında serbest bırakılmıştır.

* Ebû Cafer el-Mansûr Abbâsî Devleti’nin başkenti olarak neresini yapmıştır?Bağdat

* Halife Mansûr da Bizans imparatoru V. Konstantinos’a elçi olarak kimi göndermiştir?Umâre b. Hamza

* Mansûr’un vefâtından sonra tahta kim çıkmıştır?Mehdi-Billâh (775-785)

*İstanbul Seferi hakkında bilgi veriniz?Müslüman Araplar üçü Emevîler ve biri de Abbâsîler’in ilk döneminde olmak üzere toplam dört defa Bizans başkenti istanbul’a sefer düzenlemişlerdir. Bunlardan ilk üçünde İstanbul Müslümanlar tarafından kuşatılmış, dördüncüsünde ise islâm ordusu Üsküdar’a kadar ulaşmış ve burada Bizans’tan gelen barış teklifini kabul ederek geri dönmüştür. Bu seferler başarısızlıkla sonuçlanmış olmakla birlikte,Müslümanların Bizans imparatorluğu karşısında ciddî bir güç olduğunu göstermiş, islâm ordularınınkara ve deniz savaşlarında gerekli donanım ve taktik bakımından tecrübe kazanmasına imkân sağlamıştır. Bizans açısından iseimparatorluğun gücü ve başkentin önemi bir kez daha anlaşılmış, ordunun dış tehlikelere karşı dinamik bir şekilde mukavemetgöstermesine yardımcı olmuştur.

* Harun Reşîd hakkında bilgi veriniz?Hârûn Reşîd döneminde Bizans’la ilişkiler bakımından önemli bir hususu da zikretmek gerekir.Bu dönemde her iki tarafındış siyasette daha güçlü ve etkin bir konuma gelmek amacıyla karşı tarafın rakipleriyle işbirliği ve dostluk kurma siyasetinebaşvurduğu görülmektedir.Harun Bizans’ın rakibi,dönemin güçlü imparatorlarından Şarlman’la (Charlamagne) dostluk kurarken Bizans yöneticileri de Abbasilerin hasmı durumundaki Endülüs Emevileri ile ittifak içindeydiler.Bizans’ın Amorion (Hisarköy - Amûriyye) ve Ankara gibi şehirlerinde gerçekleştirilen kuşatmalar sırasında ele geçirilen kitapların muhafaza edilmesini özellikle emretmiştir. Dönemin ileri gelen ilim adamlarından oluşturdu-ğu bir ekibi önemli gördükleri tıp, felsefe, astronomi vb. ilimlere dair eserleri elde etmekle görevlendirmiş ve bu şekilde birçok ünlü eserin Bağdat’a getirilmesini sağlamıştır. Bağdat’ta toplanan eserler, Halifenin görevlendirdiği dönemin meşhur doktorlarından Yuhannâ/Yahya b. Mâseveyh’in başkanlığındaki bir heyet tarafından tercüme edilmiştir.

* Harun Reşîd’in ölümünden sonra kim halife olmuştur?Emin (809-813)

* Bryas sarayını kim yaptırmıştır?Teofilos

*Sinkellos nedir? Ortodoksluğun en üst dini temsilcisi olan patriğin danışmanı için kullanılan bir unvandır.

Bizans Tarihi 4.ünite

► 4. yy lın sonundan Türklerin Bizans imparatorluğu ile ilişkileri olmuş ve bu ilişkiler Bizans devletinin ortadan kalktığı 15. yy kadar Bizans tarihi kayıtlarına yansımıştır

► Selçuklu ve Osmanlı Türkleri dışında kalan diğer türk boylarının bizansla ilişkisi coğrafi olarak Anadolu üzerinde değil deşti Kıpçak olarak adlandırılan karadenizin kuzeyinden ve balkanlar yolu ile gerçekleştirilmiştir

► deşti Kıpçak: Altay dağlarından doğan irtiş ırmağı ile moldavya üzerinden karadenize dökülen dinyester ırmakları arasında ki bölge

► türk kavimlerine karşı Bizans politikası

1- Bizans için tehlike haline gelen türk kavmine karşı diğer bir türk kavmiyle ittifak kurarak kendi varlıklarının devamını sağlamak

2- türk kavimlerinin kurduğu devletlerin geleneksel devletlerden kurumlardan daha ziyade organizasyon gücüne bağlı olması bizansı onlara karşı uzun asırlar üstün kılmıştır

HUNLAR ATİLLA VE BİZANS

► Bizans tarihçisi DİONİSİOS a göre 330-350 yılları civarında hunlar aşağı idil boyundan hareketle güney Kafkasya istikametinde yayılarak hazar denizine dökülen terek nehri ile karadenize dökülen kuban nehri arasında ki havzaya gelmişlerdir

► hunların bizansı etkilemesi 374 yılı civarında idil nehrinin batısına geçip önlerinde bulunan kavimleri yerinden oynatarak karadenizin kuzeyine doğru ilerlemesi ile olmuştur

► hunlar alanları yenilgiye uğratıp onlarla ittifak yaparak daha sonra ostrogot ve vizigotların batı yönüne göçmelerine sebep olmuşlardır

►378 de vizigotlar, bazı alan-hun kıtalarıyla ittifak yaparak Edirne civarında Bizans ordusuyla savaşa girmişlerdir

1- Hun kitlelerinin tunanın güneyinde ki Bizans topraklarıyla tanışması bu olayla olmuştur

2- Valens Edirne savaşında ölmüştür

3- vizigotlar trakyayı yağmaladı

4- bu gelişmelerden sonra hunların esas kitleleri Macaristana giderek batı Avrupa topraklarını istilasına girişti

► V. Yy da eski aşına ailesine mensup başbuğlar hunların boylarını birleştirerek devlet düzeni kurdular

1- İlk hun hükümdarı balamirin soyundan gelen ULDİZ doğu romayı baskı altında tutarken batı roma ile iyi ilişkiler sürdürme şeklinde dış siyaset edindi

2- Batı kanadı hükümdarı ULDİZ bizansı tehdit eden güç haline geldi

► 422 yılında hun imparatoru RUA bizansın iç karışıklıklarından faydalanarak

Trakya ve Makedonya yı istila etti

Rua esla adlı bir elçiyi bizansa göndererek hunlara bağlı kavimlerle kendilerinden habersiz iş birliği yapmamalarını istedi

► rua ile başlayan barış görüşmeleri Atilla ile sonuca bağlandı

434 yılında MARGUS(sirbistanda costra constantinianın karşısında morava ve tunanın birleştiği noktada bulunan kent) şehrine gelerek buradaki PLİNTAS başkanlığında ki roma heyeti ile görüşerek onlara bütün isteklerini kabul ettirdi

► Atilla dünya hakimiyetini kurmak için bizansı ele geçirmek hedefiydi

I. BALKAN SEFERİ:

1- margus antlaşmasıyla slav fin Cermen türk asıllı olmak üzere pek çok kavim hun hakimiyetini kabul etti

2- II.TEODOSİOS margus antlaşmasının şartlarını yerine getirmek istemiyordu

3- bundan dolayı Atilla 1. balkan seferini düzenledi

4- Atilla margusu ele geçirerek 1. balkan seferini başlatmış oldu

5- AETİUS (roma ordu başkumandanı) aracılık yaparak hun-bizans barış imzaladılar

6- bizansın antlaşma şartlarına uymasını garantiye almak için oğlunu rehin aldı

7- sefer sonunda tuna boyundaki kaleler hun idaresine geçti

► atillanın 447 yılında bizansa karşı politikası daha çok sertleşti

1- teselyaya ulaşarak Bizans başkenti istanbulu kuşatmaya hazırlandı

Dış surlara takıldı

2- 2. teodosiosun elçi göndermesi üzerine vergiye tabi tutularak barış yapıldı

3- bundan sonra hun politikası değişti Atilla batı roma üzerine baskı kurma yoluna gitti

4- atillanın ölümüyle Bizans rahatladı

GÖKTÜRK BİZANS İLİŞKİSİ

► Göktürk yazıtlarında geçen APURUM kelimesinin

Çinlilerinin kullandığı büyük FU-LİN ile bizansı ifade etmekte

► Göktürk-bizans arasındaki ilk münasebetler dostane gelişti

► 567 yılında istemi yabgu tarafından soğutlu maniakh başkanlığında bir elçi heyeti ortak rakip olan sasanilere karşı ittifak için istanbula gönderildi

Bizans ülkesine ilk defa bilinmeyen Göktürk ülkesinden elçi gelmişti

► II. İustinianos 569 yılında ZAMERHOS başkanlığında bir elçi heyetini sasanilere karşı ittifak antlaşmasını yapmak üzere gönderildi

Zemerhosun bu ziyareti sırasında Göktürk hakkında topladığı bilgi daha sonra dönemin Bizans kaynaklarına intikal etti

►bu antlaşma neticesinde 571 yılında Bizans – sasani savaşları başlamış oldu

► Bizans imparatoru TİBERİOS döneminde Göktürklere VALENTİNOS başkanlığında bir heyet gönderdi

İstemi yabgunun oğlu türk-şad bu heyete iyi davranmadı

Valentinos kırımda bulunan kerçi kuşatacağını söyledi

Göktürkler kerçi alarak valentinos ve beraberindeki heyeti alıkoyarak bizansa geri gönderildiler

► 576 yılından sonra Bizans kaynakları Bizans- Göktürk münasebetlerinden ve Göktürklerden bahsetmiştir

AVAR BİZANS MÜNASEBETLERİ

► Bizans tarihçisi TEOFİLAKTOS SİMOKATES hakiki Avarlar ve sahte Avarlar diye iki avar topluluğundan bahsetmektedir

Sahte Avarlar türk kökenli olup Avrupa Avarları

Hakiki Avarlar Moğol asıllı asya Avarları

► 557-558 yılında Avarların kafkasyadan gelişleri ile avar – Bizans ilişkileri başlamıştır

► iustinianos Avarların alanlarla temasa geçmesi üzerine Avarların istanbula elçi göndermesini istedi

Bunun üzerine avar elçisi KANADİK Bizans imparatoru iustinianosa gelerek halkının Bizans sınırlarına yakın bölgelere gelmiş olduğunu bildirdi

Bizans Avarlara her yıl vergi ödemeyi kabul etti

Buna karşılık Avarlar Bizans topraklarını düşman saldırılarından koruyacaktı

► Cermen asıllı lombardlar italyada hakimiyeti ele geçirerek batı balkanlara yayılması üzerine

Bizans imrt. Avarlara PANONYAYA (balkan yarımadasında) yerleşmelerini teklif etti

Böylece Avarlar orta avrupada en kudretli devlet haline geldi

► MAKRİKOS doğuda sasanilerle savaştığı için Avarlarla barış politikası tercih etti

Makrikosun Avarların fazla para talep etmelerini ret etmesinden sonra Avarlar Slavlarla birleşerek Bizanslılara saldırarak yağma yaptı

Tekrar antlaşma yapılarak tuna iki taraf arasında sınır olarak belirlendi

Bizansın ödediği vergi iki katına çıktı

► HERAKLİOS döneminde Avarlar sasanilerle beraber 626 yılında İstanbul kuşatması yaptı

1- kuşatma sonunda başarısız olan Avarlar giderek güç kaybetti

2- Bulgarların güçlenmesi neticesinde batıya pononya –tisa-tuna civarına çekilmek zorunda kaldılar

3- burada fraklarla savaş sonucunda frank kralı büyük karl Avarlara son verdi

4- tuna Bulgar hükümdarı krum han da bazı avar kitleleri hükmü altına aldı

BULGARLAR VE BİZANS İLİŞKİLERİ

► Bulgarların türk olduğu Macar bilim adamlarınca kanıtlanmıştır

► ogurlara dayanan Bulgarlar bu adla ilk defa 482 yılında bizan imparatoru ZENON un ostrogot kralı teodorike karşı yardım talebi ile ilgili olarak kaynaklarda geçmiştir

► türk boyları kutrigurlar ve utrigurlar V. Yy sonunda Bizans eyaletlerine akınlar bulundular

►HERAKLİOS Bulgar kurucusu kubrata dostane ilişkilerden dolayı PATRİKİOS (en büyük 7. unvan) unvanı verildi

► kubratın ölümünden sonra büyük Bulgarlar hazar baskılarıyla dağıldı oğulları arasında paylaşıldı

Kubratın 3. oğlu isperih liderliğinde Bulgarlar bizansa komşu olacak şekilde güney besarabyaya yerleştiler

► IV. KONSTANTİNOS 681 yılında isperih ile barış imzalamış ve yıllık haraç ödemeyi kabul ederek Bizans topraklarında bağımsız bir Bulgar devleti kurulmasını kabul etmiştir

► II. IUSTİANOS Bulgarların 4. konstantinaosla olan antlaşmaya uymayıp Bulgarlara karşı sefer düzenledi

Ancak güney rodop geçitlerinde yenilgiye uğradı

► TERVEL (isperihin oğlu) 2. iustinianosla iyi ilişkiler kurup onu desteklemiştir

2. iustianos tahtan indirilip kırıma sürgün gönderildiğinde kırımdan kaçıp tervel hanın yanına sığınmış ve ondan tahta tekrar oturması için yardım istemiş

Bizans tahtına tekrar geçince hediyeler ve Sezar(çar) unvanını vermiş

► Bulgar hanı TELERİG bilinmeyen sebeplerden dolayı Bizans imparatoru 4. leonun yanına sığınmış Hıristiyanlığı kabul ederek Bizans prensesi ile evlendi

►bulgar hani MALAMİR dışarıda barış siyaseti izlerken içerde Bulgarlar arasında yayılan Hıristiyanlığa karşıtı politika izliyordu

1- malamirin kardeşinin oğlu anti- Hıristiyan hareketlerine son verdi

2- 850 yıllarında itibaren Bulgar toplumu içinde misyonerlik faaliyetleri yürütüldü

3- 855 yılında Kiril ve metodi kardeşler Kiril alfabesini geliştirdi

Bunun sonucunda Bulgar devleti içinde Bizans nüfusu Hıristiyanlık kanalıyla arttı

►knez boris döneminde frank kralı karlmanla Hıristiyanlığın Katolik mezhebine geçmeye yönelik görüşmeler başladı

► Bizans imrt. III. MİHAİL askeri baskılar yaparak Ortodoks mezhebini benimsemelerini sağladı

İstanbula gelen Bulgar elçileri Bizans din adamları tarafından vaftiz edilmiş kısa süre sonra Boris ve yakın çevresi ve yakın çevresi Hıristiyanlığı kabul etti

Hıristiyan olunca Bulgar hükümdarları Bizans imrt. İsmini alarak MİHAİL-BORİS olmuştur

Bulgar Kilis de İstanbul patrikhanesine bağlanmıştır

865 yılında Hıristiyanlığı seçen Bulgarlar zamanla Slavlara karışarak türklüklerinide unuttular

►SİMEON komutasında 917 yılında Bulgarlar harekete geçerek teselyada aheloos nehri civarında imparatorluk ordusunu yenilgiye uğrattılar, istanbula kadar geldiler

İstanbuldaki otorite boşluğunu LAKAPİNOS basileopator unvanını alarak ve Bizans imparatoru olarak doldurması üzerine SİMEONun istanbulu ele geçirme ümitleri suya düştü

Savaşın neticesi olarak 919 yılında simeon Bulgarların ve Romalıların ÇARI unvanını almış 920 de Bulgar kilisesinin başına PATRİK unvanı verilmiştir

► II. VASİL Bizans imparatoru Bulgar ordusunu bozguna (simeon) uğratmış Bulgar askerlerinin gözlerini kör etmiş

Bundan dolayı BULGAROKTONOS(bulgarkıran) lakabıyla anılmıştır

Bu yenilgiyle Bulgarlar Bizans hakimiyeti altına girmiştir

HAZAR- BİZANS İLİŞKİLERİ

► hazarların bizansla uzun süren münasebetleri 7. yy lın başlarından itibaren başlamıştır

► Bizans-hazar birleşerek 627 de ninova savaşında sasanileri yenilgiye uğratılarak kesin zafer kazandılar

► kuban nehri boylarının ve kırımın hazarların eline geçmesi sonucunda bizansala münasebetlerinin artmasına neden oldu

►II. İUSTİNİANOS hazar hakanı BAZİR YIBOSTANIN kız kardeşi ile evlendi

Hazar prensesi 704 yılında iustinianos ile evlendikten sonra Hıristiyan olmuş vaftiz edilerek TEODORA adını almıştır

Bir süre için kırımda bulunan tmutarakana yerleşmişler ve burada TİBİRİOS adını verdikleri oğulları olmuştur

Hazar-bizans ilişkileri tibirios yüzünden gerilmiştir

Tibirios taht iddiasında bulunan iustinianosun kendisine teslim edilmesini istemiştir

Teodora bu durumdan haberdar olunca eşi iustianosu uyarmış oda hazarlardan kaçarak Bulgar hükümdarı tervel hanın yanına sığınmıştır

2. İustianosu tekrar tahta geçince ilk işi hazarlara savaş açmak oldu

► 730ve 732yıllarında Bizans imparatoru III. LEON hazar hakanı BİHORA elçi göndererek oğlu V. konstantinos ile hakanın kızı çiçeğin evlenmesini teklif etti

Çiçek evlendikten sonra İRİNA ismini aldı

IV. LEON adında oğulları oldu hazar leon adıyla anıldı

► kırımın şehirlerinden HERSON VE DOROS iki ülke arasında devamlı el değiştirdi

► Bizanslılar kırımda stratejik şehirlerde Hıristiyan – Ortodoks piskoposluklar kurdular

Ancak Hazar hakanları Hıristiyanlık değil Museviliği benimsemeleri Bizans için olumsuz bir gelişme olmuştur

► Bizans-hazar ilişkileri sadece siyasi olmamış ticari alanda da olmuştur

Bizanstan getirilen kemik taraklar sarkelde satılırdı

Hazar ülkesinden ise bizansa balık deri gibi mallar giderdi

► VI. Leon ve konstantinos porfirogenitos dönemlerinde bazı hazar savaşçıları Bizans sarayında muhafız olarak görev aldılar ve Bizans Hıristiyan törenleriyle geleneksel yemeklerine iştirak ettiler

PEÇENEKLER VE BİZANS

► Türk boylarının 9. ila 11. yy daki göç dalgasıyla Peçenekler uzlar kumanlar Bizans sınır bölgesine gelerek bizansla hem siyasi hemde ticari ilişkiler kurmuşlardır

► bu tarihlerde Karadeniz balkan coğrafyasında ilk görülen kavim Peçeneklerdir

► Peçenek sözcüğü Bizans kaynaklarında PACİNAK şeklinde geçmektedir

► 952 yılında Bizans imparatoru konstantinos porfirogenitos tarafından yazılan DE ADMİNİSTRANDO İMPERİO adlı eserde Peçeneklerin boylar halinde teşkilatlandığı kaydedilmiştir

► Peçenekler bizansa hayvan ve süt ürünleri satarken

Bizandan erguvani boya kumaş baharat biber vs gelmekteydi

Ayrıca altın gümüş mücevherat vs gelmekteydi

►II. Vasilin tuna Bulgarlarını ortadan kaldırmasıyla peçenklerle sınırdaş oldular

► Peçeneklerin bir kısmı Selçuklulara karşı Bizans topraklarını korumakla görevli askerlik yaptılar

► Sofya civarında şoplar ve makedonyadaki megleno-ulahlarının kökenleri Peçeneklerdir

KIPÇAK-KUMAN-BİZANS İLİŞKİLERİ

► Doğu kaynaklarında Kıpçak adıyla anılan bu türk topluluğu Bizans kaynaklarında kuman olarak isimlendirilir

Kuman yunanca, almanca, Ermenice gibi dillerde sarışın solgun renkli sarımtırak manasına gelmektedir

► kumanlar tunanın güneyine gelmeleri 1087 yılında Peçenek başbuğ tutuşun bizansa karşı yardım istemesi üzerine olmuştur

Silistre yakınlarında bizansa karşı yapılan savaşa katılmışlardır

► bizansla Kumanların arasındaki ilişkiler 1090 yılından sonra yoğunlaşmıştır

Bizans imparatoru I. Aleksisoskomninos dönemindeizmir ve civarında hakimiyet kurarak güçlü bir donanma oluşturan çaka bey istanbulun fethini planlamaktadır

Bu amaçla balkanlarda Peçenekler, anadoluda Selçuklularla birlikte bizansa karşı ittifak yaptı

Bizanslılarda Kumanlarla iş birliği yaptı

Bu savaşta kumanlar Peçenekleri ağır yenilgiye uğrattı Peçeneklerin inişi Kumanların yükseli oldu

► kuman ve balkan tarihi açısından olduğu kadar Bizans tarihi bakımından da önemli sonuçlar doğuran IV. Haçlı seferi 1204 yılında gerçekleşir

Bizans parçalanarak epir Trabzon ve iznikte bizansın devamı olduğunu iddia eden devletçikler ortaya çıktı

Balkanlardan Bizans otoritesi kaybolur

Kumanlarla ittifak halinde olan Bulgarlar balkanların en güçlü devleti haline gelir

Nisan 1205 de yapılan EDİRNE de yapılan savaşta Bulgar çarı kaloyan Latin imparatoru boduini yener bu savaşta Bulgar ordusunun içinde kuman askerleri de yer almaktadır

Ganimet olarak Kumanlara Latinlere haraç ödeyen balkan şehirleri

Bırakılır

► kuman-bizans tarihini etkileyen önemli bir olayda tatarların Karadeniz bölgesine yönelmeleri üzerine deşti-kıpçak bölgesinde yaşayan kumanlar büyük kitle halinde yeniden tunanın güneyine geçmeye başlamışlardır

►kumanlar bir taraftan II. Bulgar devletinin daha sonra kırım yarımadasında kurulacak olan altınorda hanlığının oluşumunda yer alırken

Dobruca despotluğunun kuruluşuna iştirak etmişlerdir

► kumanlar Bizans topraklarına kalıcı olarak yerleştikleri gibi hem ücretli asker hem de savaşçı asker olarak yer almıştır

► Bizansa yerleşen Kumanlar TAŞOZ, LİMNİ, MİDİLLİ adalarına yerleştirildiler

► Bazı kumanlar Bizans idari mekanizmasında önemli mevkilere getirildi

SURGİYANİS bir kuman ailesinden gelen Bizans generalidir bu kişi MEGADÜKALIĞA (deniz kuvvetlerinden sorumlu komutan) kadar yükselmiştir

TATARLARIN BİZANSLA İLİŞKİSİ

► Arap tarihçisi EL-ÖMERİ Moğollar dişti Kıpçak bölgesine gelip burada çoğunlukta olan Kıpçaklarla karıştılar ve Kıpçaklaştılar demektedir

► balkan coğrafyasında ki tatar etkisi 1242 yılından 1357 senesine kadar sürmüştür

1242 yılında tatarlar tuna nehrini geçerek Bulgaristan topraklarını yağmaladılar

1204 Yılından sonra İstanbulu ele geçirerek 1261 yılına kadar bir devlet kuran Latinlerle çarpıştılar

► VIII. MİHAİLPALEOLOGOS 1261 yılında istanbulu Latinlerin elinden alarak Bizans başkentini iznikten tekrar istanbula taşıdı

Kendisine sığınan 2. izzettin keykavusu 30-40 türkmen obası ile DOBRUCAYA yerleştirdi bunların arasında sarı saltukta bulunmakta idi

2. izzettin bizansın iç işlerine müdahale edince 8. mihailpaleologos tarafından hapsedildi

► VIII. MİHAİLPALEOLOGOS Altın orda tehlikesini azaltabilmek için NOGAY hanla antlaşma yaptı kızı efronizayı ona eş olarak verdi

Bu evlilikten sonra Nogay ve tatarlar Bizans için düşman olmaktan çıkmış gerektiğinde Bulgarlara karşı korur hale gelmişlerdir

► 1279 yılında Bizans ve tatar birlikleri Bulgarlara saldırarak tırnovayı kuşattılar Bulgar çariçesi maria ile oğlu bizansa teslim edilerek kuman asıllı III. İvan aseni Bulgar tahtına oturması sağlandı

► 14. yy lın ilk 20 yılında Bizans- sırp- Bulgar- ilişkilerinde sukunet söz konusu idi. 1322 yılında Bulgar çarı teodor svetoslavın ölümünden sonra tatarların yeniden trakyaya uzanacak akınların başlamasıyla bozuldu

► bizansa karşı son tatar baskını 1337 de gerçekleşmiş bu saldırı esnasında çanakkaleye kadar bizansın elindeki bütün tarakya toprakları yağmalanmıştır